Terugblik: Leren van Ruben Terlou

Ruim 120 bestuurders en HR-managers uit zorg en welzijn hingen op deze 7e juni in Hilversum ademloos aan zijn lippen. Ruben Terlou maakte indruk met zijn documentaires over China zoals ‘Langs de oevers van de Yangtze’ en ‘De wereld van de Chinezen’. Daarin spreekt hij op zachte toon met Chinezen in vlekkeloos Mandarijn, dat hij zichzelf aanleerde tijdens een eerder verblijf in China. Maar eigenlijk is Ruben Terlou arts. Na zijn studie Geneeskunde werkte hij twee jaar als arts-onderzoeker in Amsterdam, voordat hij werd benaderd om documentairemaker te worden. ‘Ik wist niet dat ik dit in me had’, zei hij. ‘Maar de artsopleiding heeft zeker geholpen. Een geluidsman zei eens aan het eind van een draaidag: het leek wel alsof ik in de spreekkamer van de huisarts zat. Ik ben oprecht geïnteresseerd in het leven van de ander. Als arts raakten patiënten mij regelmatig, wilde ik soms meer van hen weten dan nodig was. En op de middelbare school was ik al iemand bij wie mensen graag hun geheimen stalden.’

Al enige tijd is Ruben bezig met een nieuwe serie over de gezondheidszorg in andere delen van de wereld. ‘Zorg is de spiegel van de maatschappij. Ik wil graag weten hoe het is om dokter en patiënt te zijn in landen ver van hier.’ Inmiddels heeft hij opnamen gemaakt in India, Congo, Mexico en de VS voor de serie die dit najaar wordt uitgezonden. Het maakt hem tot de ideale persoon om ‘over grenzen heen te kijken’ als het gaat over zorg en welzijn. Een aantal observaties deelde hij deze middag met de bezoekers. 

Wat hem vooral opviel tijdens zijn reizen en gesprekken, was dat ook onder moeilijke omstandigheden zorgverleners erin slagen om de mens centraal te stellen. ‘Discussies in Nederland vallen in het niet bij wat er in het buitenland speelt,’ meende hij. ‘We klagen veel, maar eigenlijk hebben we het fantastisch, met een geweldig zorgsysteem, de luxe om na te denken over levensvragen. Toch kan het nog beter. Ik heb in het buitenland veel individuen gezien die opstaan, dat is zo krachtig. Jij en ik kunnen meer doen om van de wereld een betere plek te maken. Niet zo super gespecialiseerd dat patiënten casussen worden, maar naast de patiënt gaan staan. Ik heb veel artsen en patiënten in ellendige omstandigheden gezien. En ik zag nog steeds zorgverleners die tranen wegveegden bij patiënten, dat raakte mij.’ 

Ook hoe verschillend met ziekte en dood wordt omgegaan, viel hem op. Overwegingen om wel of niet door te behandelen, het aanstaande sterven wel of niet te accepteren verschillen sterk per cultuur. ‘Onze verstandelijke vermogens moeten niet de waarde van het leven bepalen. Ziek zijn en sterven hoort bij het leven. Kwaliteit van leven is belangrijk, maar kwaliteit van sterven ook. Hoe kun je een volwaardig leven leiden als je chronisch ziek bent? Inclusie geldt ook voor de zieke.’ 

Of hij ooit nog terugkeert als arts, was de vraag aan het eind van het gesprek. ‘Ik sluit het niet uit, ook al zou ik daarvoor wel weer de boeken in moeten duiken. Ik zou wel voor een rol kiezen waarin ik echt impact kan maken. Misschien wel als bestuurder.’ 

Voorlopig blijft hij zijn verhalen delen met de wereld. ‘Ik voer kleine gesprekken met gewone mensen, om het grotere beeld daarachter te schetsen. Soms denk ik dat we met deze documentaires als een dokter naar een samenleving kijken: wat is daar aan de hand en hoe wordt dat zichtbaar?’

Na een korte pauze vertelde intercultureel spreker Saskia Maarse over het overbruggen van culturele verschillen in de dagelijkse praktijk. Hoe kan het toch dat intercultureel samenwerken regelmatig leidt tot misverstanden? Saskia interviewde tientallen buitenlanders over hun samenwerking met Nederlanders. ‘Het bijzonder was: ik leerde vooral over mijn eigen cultuur. En dat is heel belangrijk voordat wij de cultuur van andere landen kunnen leren begrijpen.’

Culturele waarden leren wij als kind tot ons 7e jaar, met nieuwsgierigheid als belangrijke motivator. Daarna worden oordelen geleidelijk steeds meer vooroordelen en belemmert dat het samenleven en samenwerken met andere culturen. ‘Ontwikkel bewustwording: waarom doe ik wat ik doe?’, adviseerde Saskia. ‘Ontdek verschillen en overeenkomsten en maak daar gebruik van in het samenwerken. Probeer weer terug te gaan naar die nieuwsgierigheid van dat 7-jarige kind. Dan kun je alles aan iedereen vragen.’

Heeft u een editie van 'Leren van' gemist? Van elke themabijeenkomst maken wij een korte terugblik.