Het Rijksmuseum is van en voor iedereen

Als kind las Taco Dibbits graag stripverhalen. Hij was vooral geïnteresseerd in hoe al die plaatjes gemaakt werden. De eerste stap in zijn liefde voor kunst. De weg leidde daarna via een studie Kunstgeschiedenis en een baan bij Christie’s in Londen naar het Amsterdamse Museumplein. Sinds 2016 is hij hoofddirecteur van het Rijksmuseum en voelt hij dagelijks de verantwoordelijkheid voor het in stand houden van Nederlands grootste kunstschatten.

Toen hij startte als directeur, had hij twee prioriteiten. Ten eerste duurzaamheid; musea zijn grootverbruikers van energie – net als zorginstellingen trouwens. Maar vooral wilde hij zich inspannen om het museum voor iedereen toegankelijk te maken. "Bij Christie’s werkte ik voor een kleine groep gefortuneerden. Maar ik wilde voor iedereen van waarde zijn en die kans zag ik hier. Iedereen heeft het recht op kunst en geschiedenis. Om kritisch vermogen te ontwikkelen, om te weten uit welke traditie we voortkomen."

Om de ambitie ook om te zetten in daden, kwam er een manager toegankelijkheid en een manager diversiteit. Sindsdien zijn er grote stappen gezet voor zeer verschillende doelgroepen. In de eerste plaats de jeugd. De doelstelling is dat ieder kind in Nederland tenminste een keer in het Rijksmuseum is geweest. Met speciale bussen kwamen er het afgelopen jaar 200.000 kinderen naar het museum. Er is een uitgebreid lesprogramma, van kleuters tot en met MBO’ers.

Ook kleinere doelgroepen zijn meer dan welkom in het Rijksmuseum. Er zijn rondleidingen voor slechthorenden, slechtzienden en mensen met dementie. Ongeneeslijk zieke patiënten komen nog een laatste keer naar het museum via de Stichting Ambulance Wens. "Toch ging het niet allemaal vanzelf", aldus Taco Dibbits. "Na de opening kregen we de vraag of we mensen met een scootmobiel konden toelaten. Geen goed idee, dachten we, motorvoertuigen in een museum. Maar we hebben een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd, en toen bleek het wel te kunnen. Iedere bezoeker moet zich welkom en gezien voelen.’"

Diversiteit is een ander aandachtspunt, en dat begint bij de eigen medewerkers. Die moeten een afspiegeling zijn van de bezoekerspopulatie die je wilt bereiken. "We zijn er voor een breed, divers hedendaags publiek", stelde Taco Dibbits. "En diversiteit is niet alleen uitgenodigd worden voor de party, maar ook mogen meedoen op de dansvloer."

Inmiddels zijn er stappen gezet, maar in de praktijk viel dit niet mee. "De samenstelling van onze staf moest diverser, want verschillende inzichten leiden tot een beter resultaat. Je moet het beleggen bij personen, niet alleen in beleid. Maar met het aanstellen van een diversiteitsmanager ben je er nog niet. Zo’n cultuuromslag duurt lang, daar moet je continu aan werken."

De vergelijking met de wereld van zorg en welzijn geeft verschillen maar ook zeker overeenkomsten, ziet Dibbits. "Ook zorg en welzijn zouden voor iedereen beschikbaar en toegankelijk moeten zijn. Maar er is wel een belangrijk verschil. Bij ons kies je vrijwillig voor een bezoek, een bezoek aan een zorginstelling is meestal noodzakelijk. De tijd die je in een instelling doorbrengt, kun je dan wel zo aangenaam mogelijk maken. Kunst kan daarbij bijdragen aan het proces van genezing."

Het sterke van kunst is de menselijke maat", vervolgde hij. "Er zijn tegenwoordig zoveel momenten dat contact onpersoonlijker wordt. Kunst helpt je samen in gesprek te gaan. Het samen kunnen delen is een bijzondere ervaring. Veel bedrijven kochten kunst in de jaren 60 en 70 vorige eeuw. Daar zat een gedachte achter: mensen met elkaar in contact brengen via kunst. Ook in een ziekenhuis kun je met kunst iets delen waar je langer over kunt praten. De opbrengst is dat kunst en cultuur een bijdrage kunnen leveren aan een betere gezondheid", aldus Taco Dibbits.

Van stripliefhebber naar museumdirecteur is een lange reis geweest voor Taco Dibbits. Tegenwoordig wordt de Nachtwacht met wetenschappelijke methoden gescand, om de productiemethoden te kunnen herleiden. Dat geeft aan hoe de moderne tijd z’n intrede heeft gedaan in de aloude wereld van kunst en geschiedenis. Daarom is het contact met jongeren ook zo belangrijk, meent Dibbits. "Een museum staat voor ‘saai’ bij jongeren. We hebben rondleiders die het een sport vinden om ze wel te enthousiasmeren. Je moet zoeken naar haakjes, gaming is er zo een. Niemand zegt op school: waarom moeten we leren rekenen? Kunst is ook onderdeel van het leven, het zou een verplicht vak moeten zijn."

Contact met jongeren levert ook verrassende inzichten op, merkte hij. "We hadden hier een fotografieproject voor MBO’ers. We wilden hen bereiken door jonge influencers in te zetten, zoals Ronnie Flex. Maar de MBO’ers wilden niet alleen met hem op de foto, maar ook met mij. 'U bent hier toch de eindbaas', zeiden ze. 'Dat is pas chill'."